Maandelijks archief: januari 2017

Gezien, gehoord, gelezen

Mieke de Haan schildert in Museum Gouda

Een reactie plaatsen

Mieke de Haan schildert in Museum Gouda tot 4 juni 2017. Iedere donderdag- en zondagmiddag van 12 tot 17 uur schildert Mieke de Haan in zaal 14 van Museum Gouda. Museumbezoekers kijken over haar schouders mee hoe haar schilderijen ontstaan.

Mieke de Haan schildert in Museum Gouda - foto Museum Gouda
Mieke de Haan schildert in Museum Gouda – foto Museum Gouda
Mieke de Haan schildert in Museum Gouda

Om haar heen hangt recent werk. Daarin gaat het om tijd en ruimte. Dimensies die zij op geheel eigen wijze met elkaar verweeft. Uitgangspunt zijn oude kantoren, fabrieken of huizen die ze in Berlijn aantrof. Op het eerste gezicht lege en stille ruimten. Evenwel is het verleden voor Mieke nog aanwezig. In haar schilderijen klinkt in de architectuur die door de mens is verlaten, toch het kabaal van machines en vermengt zich het daglicht met het kunstlicht van destijds.

Erasmusboek

Een intrigerend spel met de tijd ligt ook ten grondslag aan haar Erasmusboek. Dat heeft letterlijk een centrale plek in de tentoonstelling gekregen. Ze tekende dit boek in het Erasmusjaar 2016. De 56 opvallend verschillende tekeningen/schilderingen doen verslag van de woordeloze gesprekken die ze met Erasmus voerde. Immers Erasmus stelde al: ‘Afstand scheidt enkel de lichamen, niet de geesten.’ Mieke de Haan: “Erasmus en ik, we hadden een goede tijd samen. We sprongen van de hak op de tak, diepten soms een onderwerp grondig uit, stelden elkaar lastige vragen, formuleerden zoekend onze antwoorden, waren het hartgrondig met elkaar eens of oneens, hielden elkaar een spiegel voor en waren soms ook samen stil.”

Elke zondag slaat zij om 16 uur een pagina van het ‘Erasmusboek’ om en bladert zij er voor belangstellenden doorheen. 

Op andere momenten is de bezoeker aangewezen op de digitale versie van het Erasmusboek. Daarin komen de tekeningen ook prachtig tot hun recht door het licht van het beeldscherm. Meer dan in de ruimte/tijdschilderijen ervaar je in deze Erasmustekeningen de menselijke gevoelens. In veel tekeningen is de mens herkenbaar aanwezig. Handen, armen, een torso. Mieke de Haan weet met enkele lijnen en vormen de mens als een emotioneel wezen neer te zetten. Haar gesprek met Erasmus gaat vooral over kwetsbaarheid, verlangen naar vriendschap of meer. Vaak kolkt het. De lijnen en kleuren stromen over het papier.  Dan ervaart ook de toeschouwer het plezier dat de twee samen gehad hebben. Maar soms is het klein en ingetogen. Zie je slechts zwarte lijnen omgeven door heel veel wit, of juist zwart. Ingetogen, maar indringende beelden.

Meer over Mieke de Haan.

Meer over Erasmus.

Gezien, gehoord, gelezen

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij

1 reactie

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij. Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbits noemt haar het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’. Tot maart toont hij haar in de eregallerij naast het echte Melkmeisje van Johannes Vermeer uit de zeventiende eeuw.

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in de eregallerij van het Rijksmuseum. Het publiek verdringt zich voor het Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw van Johannes Vermeer.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij van het Rijksmuseum. Het publiek verdringt zich voor het Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw van Johannes Vermeer.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij

Veel belangstelling is er echter niet voor het Hollands meisje aan het ontbijt uit 1755 van Jean-Étienne Liotard. Het publiek verdringt zich voor het echte Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw. Beide scheppingen van Johannes Vermeer sprankelen beduidend meer dan het ontbijtende meisje. Liotard schilderde haar bijna honderd jaar later in sobere kleuren bruin, groen en ecru. Een enkele bezoeker werpt wel een blik op de tekst op de muur naast haar. Die benadrukt het belang van het Hollands meisje aan het ontbijt. Toch neemt bijna niemand de moeite het ontbijtende meisje goed te bekijken.

Ode aan de eenvoud

Jean-Étienne Liotard schilderde het tafereeltje tijdens een verblijf in Nederland. Hij was opgeleid tot miniatuurschilder in zijn geboortestad Genève, maar had zijn naam gevestigd als portretschilder en tekenaar. Hij reisde heel Europa door om vorsten, hun familieleden en edellieden te portretteren. Na al die pracht en praal maakte de Hollandse soberheid indruk op Liotard. Met zijn Hollands meisje aan het ontbijt brengt hij een ode aan de eenvoud. Hij liet zich daarbij inspireren door het genretafereel. Dat was een uitvinding van de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Johannes Vermeer en Pieter de Hooch waren de meest vooraanstaande meesters in dit genre.

Pijnlijk netjes

Wellicht heeft Liotard schilderijen van Vermeer gezien. Net als Vermeer beeldt hij het meisje af volledig geconcentreerd op de handeling die ze verricht. Haar rechterhand aan het kraantje van de koffiekan. De jurk met een smal lijfje en wijde rok en vooral het mutsje, maken duidelijk hoe, bijna pijnlijk, netjes, deze jonge vrouw en haar huiselijke omgeving zijn. Geen kruimeltje of vlekje is er op het glanzend blauwe tafelblad te zien. Daardoor is het voor de hedendaagse toeschouwer bijna allemaal te netjes. Het ontbijtende meisje is te stijfjes om zomaar even bij aan te schuiven. Daar zit het grote verschil met de meiden van Vermeer. Die trekken je aan al gaan ze helemaal op in wat ze doen. Het echte Melkmeisje heeft power! Daar kan het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’ niet tegenop. Daarom blijft het Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in de eregallerij.

Check De meiden van Vermeer achterna

Meer over Hollands meisje aan het ontbijt

Eerste aankoop Dibbets

Het schilderij was de eerste grote aankoop van Dibbits als directeur van het Rijksmuseum. In december 2016 nam het Rijksmuseum het Hollands meisje aan het ontbijt over van een Britse adellijke familie.

Gezien, gehoord, gelezen

Laatste kans om Amor te zien

Een reactie plaatsen

Laatste kans om Amor te zien! De tentoonstelling Vleiend penseel – Caesar van Everdingen (1616/1617-1678) in het Stedelijk Museum Alkmaar is nog te zien tot en met zondag 22 januari 2017.

Laatste kans om Amor te zien! De liefdesgod Amor, ook wel Cupido genoemd, met een glazen bol, geschilderd door Caesar van Everdingen.
Laatste kans om Amor te zien! De liefdesgod Amor, ook wel Cupido genoemd, met een glazen bol, werd geschilderd door Caesar van Everdingen. Dit schilderij zou Johannes Vermeer hebben geïnspireerd.

Daar hangt ook een schilderij met de jonge liefdesgod Amor, ook wel Cupido genoemd. Dit altijd blote zoontje van Venus, figureert ook op schilderijen van Johannes Vermeer. De inspiratie ervoor zou Vermeer gehaald hebben uit dit schilderij van Van Everdingen. Wellicht heeft hij het schilderij zelfs in zijn bezit gehad, of was het eigendom van zijn schoonmoeder Maria Thins .

Meer over Johannes Vermeer vind je in De meiden van Vermeer achterna.

Laatste kans om Amor te zien

Bij Vermeer is Amor het meest prominent aanwezig op De staande virginaalspeelster. Op de muur achter haar hangt een groot schilderij van de jongen met zijn boog. In plaats van de glazen bol, houdt hier echter een speelkaart omhoog.

Staande virginaalspeelster geschilderd door Johannes Vermeer rond 1670-1673
Staande virginaalspeelster geschilderd door Johannes Vermeer rond 1670-1673 met een Amor naar het schilderij van Ceasar van Everdingen.
Perfectus amor non et nisis ad unum

Dit beeld lijkt daardoor meer op de prent in het in Antwerpen in 1608 gedrukte boek Amorum Emblemata van Otto van Veen. Daarop houdt Amor een houten bordje omhoog met het Romeinse cijfer I. De bijbehorende spreuk luidt: ‘Perfectus amor non et nisis ad unum’. Ofwel: Volmaakte liefde is er slechts voor één.

Amor houdt een bordje met een Romeinse I omhoog: perfecte liefde kan er slechts voor een zijn.
Amor houdt een bordje met een Romeinse I omhoog: volmaakte liefde kan er slechts voor één zijn. Uit Amorum Emblemata van Otto van Veen, 1608.
Eén of blanco

Maar het is merkwaardig dat op de speelkaart die Amor omhoog houdt bij Vermeer niet het cijfer 1 staat afgebeeld. Amor heeft een blanco kaart in zijn hand. Vergat Vermeer het cijfer? Of wilde hij er een heel andere betekenis aangeven? Namelijk dat de liefde een gok is, net zoals het kaartspel.

Amor keert steeds terug

Amor keert stelselmatig terug bij Vermeer. Ook op het schilderij van het Slapend meisje uit zijn beginjaren, circa 1657, zou het schilderij van Amor te zien zijn. En ook op dat van het Meisje gestoord bij het musiceren uit circa 1658-1661 figureert het in de achtergrond. Op beide schilderijen is het echter nu nauwelijks nog te ontwaren. Moderne technieken hebben aangetoond dat Vermeer het schilderij met Amor ook schilderde op de muur achter het Meisje dat leest bij het open raam uit circa 1657-1659. Hier besloot hij echter het over te schilderen ten gunste van een rustiger beeld met een lege muur.

Meer over Johannes Vermeer vind je in De meiden van Vermeer achterna.

Gezien, gehoord, gelezen

Meisje aan het ontbijt op bezoek bij het Melkmeisje

1 reactie

Meisje aan het ontbijt bezoekt het Melkmeisje. Het recent voor 5,2 miljoen euro aangekochte schilderij Hollands meisje aan het ontbijt van Jean-Étienne Liotard is tot 21 maart 2017 te zien naast het Melkmeisje van Johannes Vermeer in de eregallerij van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Meisje aan het ontbijt bezoekt het Melkmeisje . Het recent voor 5,2 miljoen euro aangekochte schilderij 'Hollands meisje aan het ontbijt' van Jean-Étienne Liotard is tot 21 maart te zien naast het Melkmeisje van Johannes Vermeerin de eregallerij van het Rijksmuseum in Amsterdam. Liotard schilderde zijn meisje bijna honderd jaar later dan Vermeer. Hij bracht ermee een ode aan die typisch Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Net als Vermeer toont hij de eenvoud van een alledaags tafereel in huis.
Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbits hangt Meisje aan het ontbijt naast het Melkmeisje van Vermeer in de eregallerij van het Rijksmuseum. Foto Olivier Middendorp – Rijksmuseum.

 

Meisje aan het ontbijt bezoekt het Melkmeisje

Jean-Étienne Liotard (1702-1789) schilderde zijn meisje bijna honderd jaar later dan Johannes Vermeer. Hoewel hij voor dit schilderij zich liet inspireren door de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw, is Liotard voor alles de schilder van de Verlichting. Hij excelleerde in het maken van portretten die opvallen door de hoge mate van realisme. Hij tekende gezichten naar de werkelijkheid en zag af van elke verfraaiing. We zien de geportretteerden zoals ze werkelijk waren. Veelal tonen zijn portretten zelfbewuste mensen. Mensen die in de geest van de Verlichting vertrouwen in zichzelf en in het menselijke vermogen hadden.

Ode aan de zeventiende eeuw

Liotard bracht met Meisje aan het ontbijt een ode aan de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Net als Vermeer toont Liotard de eenvoud van een alledaags huiselijk tafereel met een jonge vrouw in de hoofdrol.  Die draait met haar rechterhand het kraantje open van de koperen koffiekan. Zij lijkt helemaal op te gaan in deze handeling. Dat geeft haar de allure van een vrouw van Vermeer.  Vergelijk van de twee meesters kan nu: Meisje aan het ontbijt bezoekt het Melkmeisje.

Alles weten over de vrouwen van Vermeer. Klik hier voor De meiden van Vermeer achterna, een journalistieke pelgrimage langs 21 schilderijen van Vermeer met vrouwen in de hoofdrol.

Hollands meisje aan het ontbijt Jean-Etienne-Liotard-(1702-
Hollands meisje aan het ontbijt van Jean-Etienne-Liotard-(1702-1789) Foto Olivier Middendorp, Rijksmuseum Amsterdam

Lees verder Meisje aan het ontbijt op bezoek bij het Melkmeisje →