Johannes Vermeer 385 jaar vandaag! Op 31 oktober 1632 werd de latere schilder Johannes Vermeer gedoopt in de Nieuwe Kerk in Delft. Vandaag dus precies 385 jaar geleden.
‘Het straatje’ van Johannes Vermeer: de idylle van het vredige leven in een Hollandse stad met spelende kinderen op de stoep voor het huis, terwijl (groot)moeder in de deuropening zit te handwerken en toezicht houdt.
Joannis
Waarschijnlijk was hij al enkele dagen eerder geboren. Bij zijn doop kreeg hij de naam Joannis van zijn vader Reynier Janszoon (ongeveer 1591–1652) en moeder Digna Baltens (ongeveer 1595–1670). Zijn zus Gertruy was al twaalf jaar.
Niet Van der Meer, maar Vermeer
Joannis was een Latijnse variant van Jan, de naam van zijn opa. Later zou de schilder zijn naam als Johannes gaan schrijven. Opmerkelijk is dat hij nooit het in die tijd gebruikelijk Reynierszoon aan zijn naam toevoegt. Hij schrijft altijd Vermeer. Anderen noemen hem ook vaak ‘Van der Meer’. Zo schrijft een notaris in een officieel document ‘Johannes van der Meer, kunstschilder’. De schilder ondertekent ditzelfde document met ‘Johannes Vermeer’. In een later document heeft de notaris de spelling ‘Van der Meer’ doorgestreept en erboven geschreven ‘Vermeer’.
De kleine Joannis had nog niet de achternaam Vermeer. Zijn vader Reynier Janszoon gebruikte in die tijd de achternaam Vos. Achternamen lagen toen nog niet vast. De herberg van zijn ouders aan de Voldersgracht, heette De Vliegende Vos. Het is niet duidelijk of de herberg al zo heette toen Reynier Janszoon die kocht in 1631, of dat hij de naam bedacht.
Voldersgracht 25, het witte huis. Hier stond in 1632 de herberg De Vliegde Vos waar Johannes Vermeer werd geboren.
Mijn eerste marathon startte ik in Amsterdam op 15 oktober 2017. Na bijna vijf jaar intensief hardlopen was het daar tijd voor. 59 jaar ben ik, net zo oud als mijn vader toen hij overleed.Lees verder Mijn eerste marathon→
Verborgen verleden van Paul Haenen ingevuld door Marc Couwenbergh | cti
Marc Couwenbergh vult een stukje van het Verborgen Verleden van Paul Haenen in op basis van zijn boek ‘De liefde voor het naakt’ over de Amsterdamse kunstenaar Theo Beerendonk.
De moeder van Paul Haenen was verliefd op de Amsterdamse kunstenaar Theo Beerendonk. Hij trouwde echter niet met haar, maar met haar zus. Met het boek ‘De liefde voor het naakt’ over de kunstenaar Theo Beerendonk kon Marc Couwenbergh een stukje van het Verborgen Verleden van Paul Haenen invullen.
De Koning van Spanje trail een sportief feestje. Dat werd de zevende editie van dit loopevenement door de Limburgse heuvels bij Gulpen zondag 7 mei 2017. Compleet met Limburgse vlaai aan de finish. Met een overall plaats als 46e van de 362 trailrunners op de 11 kilometer had ik een extra reden om feestelijk te proosten met een Gulpener bier.
De Koning van Spanje trail 2017 werd een sportief feestje. Hier loop ik bij het 4 kilometerpunt achter Lieke Paaijmans en Cato Vrouwenraets.
De Koning van Spanje trail een sportief feestje
Na de start volgt een korte klim naar de camping waar vorig jaar de start was. Vervolgens steil afdalen naar Gulpen en vervolgens weer even steil omhoog de Gulpenerberg op. Ik ben voorin gestart en moet gelijk voluit om een beetje mee te kunnen. De afdaling over een smal uitgesleten pad vergt al mijn aandacht. Razendsnel scannen waar mijn voeten te zetten. Snelheid durven maken, maar niet vergeten dat als je onderuitgaat, het einde oefening kan zijn. In de klim zitten treden, maar die zijn zo ongelijk dat ik de voorkeur geef aan de smalle rand ernaast.
Hekje openhouden
Van mijn trainster Agnes heb ik geleerd om bij het klimmen mijn knieën hoog op te trekken en de pasfrequentie te versnellen. Op de tweede klim/trap loop ik vast op mijn voorgangers. Voor inhalen is geen plaats. Dus moet ik ook lopen. Daarmee zakt onmiddellijk mijn hartslag. Zodra er ruimte is, zet ik weer aan. Ik begin mijn hamstring in mijn rechterbeen te voelen. Jammer, ik schakel een tandje terug. De afdaling gaat nu over een spoor door een weiland. Dat kan verraderlijk glad zijn. Beneden moet je door een klaphekje dat je zelf moet openen. Als ik er door ben, zie ik mijn achtervolgster eraan komen. Ik wacht en houd het hekje voor haar open. Op die paar tellen komt het niet aan in zo’n trail. Ik krijg een stralend ‘dank je wel!’
Met Pim, Frits en Mat na de finish van de Koning van Spanje trail 2017 een sportief feestje.
Springen
Na vier kilometer komen we op de route van vorig jaar. Een lang bospad zonder al te veel helling. De modder valt erg mee. Als er een boom over de weg ligt, doe ik wat ze voor mij ook doen: snelheid houden en springen. Dat gaat goed. Er zal nog vaker gesprongen moeten worden. Het tempo ligt hoog voor me, maar ik merk dat mijn conditie okay is. Uit het bos komen we op een brede, onverharde weg. Het loopt iets naar beneden en ik durf de zwaartekracht zijn werk te laten doen. Ik schuif een paar plekken naar voren.
Alleen mijn voetafdrukken achterlaten
Opletten bij de afslag dat ik de juiste route kies. Eigenlijk kan het niet missen. De bordjes zijn duidelijk en vaak staan er ook vrijwilligers die de richting aangeven. In de boomgaard bij de boerderij is weer de verzorgingspost. Ik stop niet, maar gris een kwart sinasappel van de tafel. Heerlijk die frisse, zoete smaak in mijn mond. Bij het verlaten van de boomgaard mik ik de schil in de grote afvaldoos die klaar staat. In tegenstelling tot de gewone wegwedstrijden, is hier geen bekertjesrotzooi. Je neemt je eigen beker mee! Ook gooit niemand hier gelzakjes weg. ‘Leave nothing but foot prints’ is het adagio van de trailrunner.
Actief herstel
Ik heb niemand voor me en moet nu extra goed opletten hoe de route gaat. Lang duurt dat niet. In de afdaling word ik ingehaald door de twee mannen die al die tijd al vlak voor me liepen. In de vertrouwde volgorde rennen we verder. Ik weet dat de route voorlopig redelijk vlak blijft. Tijd voor actief herstel. Ik geniet. Wat een bos! De temperatuur is heerlijk, al komt de zon er niet echt door.
Na de finish nog eens de route van de Koning van Spanje trail 2017 bestuderen.
Klimmen en dalen
De klim omhoog door het bos gaat goed. Voor mijn gevoel loop ik makkelijker dan vorig jaar, maar dat neemt niet weg dat er toch weer een paar lopers mij inhalen. Boven volgt een zigzagroute door het bos. Het gat met mijn voorgangers is toch zo groot dat ik nu opnieuw zelf de route moet zoeken. Lastig is dat niet. Linten geven het spoor aan. Eenmaal in de afdaling durf ik weer wat gas bij te geven. De Koning van Spanje trail ervaar ik als een sportief feestje!
Koning van Spanje trail een sportief feestje
Het is nu niet meer ver. Dat is maar goed ook. De spanning in mijn hamstrings is groter dan mij lief is. Ik had gedacht dat ze inmiddels sterker zouden zijn na alle krachttraining. Maar mijn ademhaling gaat nog wel steeds gemakkelijk. De conditie is er wel. Ik probeer in een zelfde tempo de laatste klim naar de camping af te leggen. Dan volgt de afdaling naar de finish over zo’n typisch Limburgse holle weg met heel veel erosiegeultjes en losse steentjes en stenen. Ik heb geen zin om nu nog onderuit te gaan en houd wat in. Maar als ik op de laatste meters hoor dat mijn achtervolger dichterbij komt, zet ik aan. Dat doet hij of zij ook. Alles wat ik nog heb, gooi ik in de strijd. Ik dender op de finish af. Yes! De Koning van Spanje trail een sportief feestje! Helemaal blij hap ik weer in de Limburgse kersenvlaai!
De Koning van Spanje trail een sportief feestje. Als 46e proost Marc Couwenbergh met een Gulpener bier na de finish..
Koning van Spanje
De Koning van Spanje trail, een sportief feestje, dankt zijn naam aan de start & finish locatie in Gulpen: de Koning van Spanje beklimming. Een heuvel die door de Koning van Spanje tijdens de veldtochten door den Nederlanden gedurende de
80-jarige oorlog werd bezet.
Liefde voor het naakt vult Verborgen Verleden Paul Haenen in. Mijn boek over de schilder Theo Beerendonk 1905-1979 blijkt bijzonder interessant voor cabaretier, journalist en programmamaker Paul Haenen. In het kader van het tv-programma Verborgen Verleden is hij op zoek naar zijn roots.
Marc Couwenbergh, auteur van ‘De liefde voor het naakt – Theo Beerendonk 1905-1979’ vertelt Paul Haenen over het Amsterdamse kunstenaarsleven in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Haenen denkt dat zijn moeder verliefd was op Theo Beerendonk.
Liefde voor het naakt vult Verborgen Verleden Paul Haenen in
Voor de camera van Verborgen Verleden vertelde ik als auteur van het boek ‘De liefde voor het naakt – Theo Beerendonk 1905-1979’ in de kunstenaarssociëteit Arti et Amicitiae aan het Rokin in Amsterdam, Paul Haenen over de Amsterdamse kunstenaarswereld in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Zijn moeder verkeerde in die kringen. Ze was bevriend met de kunstenaars Theo Beerendonk, Piet Landkroon, Katinka van Rood en Johan Limpers. De schilder Theo Beerendonk trouwde met de zus van zijn moeder.
In drie sessies werden de opname gemaakt. In de eerste sessie richtte de camera zich vooral op Haenen, om zijn reactie te vangen. Zo liet ik hem foto’s zien van naakten van Beerendonk en ook foto’s van hem, zijn eerste vrouw die de zus is van de moeder van Haenen en hun oudste zoon. In de tweede sessie herhaalde ik een aantal elementen uit mijn verhaal, nu met de camera vooral op mij gericht. Vervolgens nog een korte, derde sessie, waarbij de camera over onze schouders meekeek om details te filmen. Anderhalf uur beeld waarvan uiteindelijk zo’n vijf minuten in de uiteindelijke uitzending komen. Die volgt in het najaar.
100 jaar De Stijl en Victory Boogie Woogie 20 jaar Nederlands eigendom. In 1917 richtte Theo van Doesburg met Piet Mondriaan het tijdschrift De Stijl op. Het laatste schilderij van Mondriaan, Victory Boogie Woogie, kocht Nederland in 1997 voor 82 miljoen gulden, ofwel 37 miljoen euro, van een Amerikaanse particulier.
Moeder en drie dochters met alle aandacht voor de Victorie Boogie Woogie in het Haags Gemeentemuseum. Dit laatste schilderij van Piet Mondriaan is nu twintig jaar Nederlands eigendom.
100 jaar De Stijl
In De Stijl publiceerden kunstenaars, vormgevers en architecten hun ideeën over een nieuwe, abstracte kunst. Ze meenden dat die nieuwe kunst de samenleving beter en moderner maakte. Onder hen Gerrit Rietveld, Bart van der Leck, Vilmos Huszar en Piet Mondriaan (1872-1944).
Victory Boogie Woogie 20 jaar Nederlands eigendom
Mondriaan groeide uit tot icoon van De Stijl. Hij experimenteerde met primaire kleuren en zwarte en witte lijnen. Zijn laatste en onvoltooide werk is de ‘Victory Boogie Woogie’ uit 1944. Het geld voor de aankoop van dit schilderij in 1997 kwam van de Nederlandsche Bank. Daarmee nam de Bank afscheid van de Nederlandse gulden.
Ode aan het dynamische New York
Mondriaan was een groot liefhebber van dansen en jazz. Hij bracht met de ‘Victory Boogie Woogie’ een ode aan de bruisende dynamiek van New York. Eind 1940 was hij daar gaan wonen om te ontkomen aan de Tweede Wereldoorlog. De Amerikaanse leefwijze en vooral de muziek had grote invloed op hem. Zo komt de naam Boogie Woogie uit de jazzmuziek. Het is een pianoblues waarbij de linkerhand een strak ritme speelt en de rechterhand bluesloopjes.
Detail van de Victory Boogie Woogie. De stukjes plastic zijn goed te zien. Door tape te gebruiken, kon Mondriaan snel kleuren wisselen in zijn zoektocht naar de ideale compositie.
Bijna af en toch weer opnieuw beginnen
In het Gemeente Museum Den Haag hangt Mondriaans Victory Boogie Woogie in onvoltooide staat. Tal van gekleurde stukjes plakband zitten over eerder geschilderde vlakken en lenen heen. Mondriaan probeerde er de kleurpatronen en ritmiek van lijnen en vlakken mee uit. James Johnson Sweeney was destijds conservator van het Museum of Modern Art in New York en bevriend met Mondriaan. Hij vertelde dat de kunstenaar terwijl het schilderij al bijna af was, aan een drastische herziening ervan was begonnen. Enkele dagen later werd hij naar het ziekenhuis gebracht met longontsteking, waaraan hij overleed.
De meiden van Vermeer achterna in Nederlands Dagblad van 24 februari 2017. Een hele pagina wijdt Gulliver, het boekenkatern van het ND, aan de pelgrimage van Marc Couwenbergh naar 21 vrouwen van Vermeer.
Parel bij Antonio Campi mist glans. In Suzanna en de ouderlingen van Antonio Campi (1522-1587) staat helemaal rechts een jonge vrouw met een parel als oorbel. Zij reikt Suzanna een wit geborduurd kleed aan. Hoe fraai Campi dit tafereel ook schilderde, de parel aan het oor van het meisje mist de glans van de parels van Johannes Vermeer.
Een ander meisje met parel op het schilderij van Antonio Campi ‘Suzanna en de ouderlingen’uit 1549-1550.
De parel bij Antonio Campi mist glans
De parel bij Antonio Campi mist glans, maar niet door gebrek aan kwaliteit van de schilderkunst van Campi. Integendeel, Campi is een van de meesters van de Italiaanse renaissance. Het euvel is de verf. Campi schilderde deze Suzanna en de ouderlingen met tempera. In de temperaverf zijn de pigmenten gebonden door eigeel. Door olie als bindmiddel te gaan gebruiken, ontstond een verf met een glans. Deze techniek was ontstaan in de vijftiende eeuw in onze contreien. Jan van Eyck is niet de uitvinder van de olieverf. Wel was hij een van de eersten die de kwaliteiten van olieverf ten volle wist te benutten.
Italianen verrukt van olieverf
Antonello da Messina (1430-1479) zou van Jan van Eyck persoonlijk geleerd het geheim van de olieverf geleerd hebben. Dat schrijft Vasari in zijn beroemde boek Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten. Dit wordt echter niet door andere bronnen bevestigd. Wel is het zeker dat Da Messina een van de eerste schilders in Italië was die met olieverf ging werken.
Mieke de Haan schildert in Museum Gouda tot 4 juni 2017. Iedere donderdag- en zondagmiddag van 12 tot 17 uur schildert Mieke de Haan in zaal 14 van Museum Gouda. Museumbezoekers kijken over haar schouders mee hoe haar schilderijen ontstaan.
Mieke de Haan schildert in Museum Gouda – foto Museum Gouda
Mieke de Haan schildert in Museum Gouda
Om haar heen hangt recent werk. Daarin gaat het om tijd en ruimte. Dimensies die zij op geheel eigen wijze met elkaar verweeft. Uitgangspunt zijn oude kantoren, fabrieken of huizen die ze in Berlijn aantrof. Op het eerste gezicht lege en stille ruimten. Evenwel is het verleden voor Mieke nog aanwezig. In haar schilderijen klinkt in de architectuur die door de mens is verlaten, toch het kabaal van machines en vermengt zich het daglicht met het kunstlicht van destijds.
Erasmusboek
Een intrigerend spel met de tijd ligt ook ten grondslag aan haar Erasmusboek. Dat heeft letterlijk een centrale plek in de tentoonstelling gekregen. Ze tekende dit boek in het Erasmusjaar 2016. De 56 opvallend verschillende tekeningen/schilderingen doen verslag van de woordeloze gesprekken die ze met Erasmus voerde. Immers Erasmus stelde al: ‘Afstand scheidt enkel de lichamen, niet de geesten.’ Mieke de Haan: “Erasmus en ik, we hadden een goede tijd samen. We sprongen van de hak op de tak, diepten soms een onderwerp grondig uit, stelden elkaar lastige vragen, formuleerden zoekend onze antwoorden, waren het hartgrondig met elkaar eens of oneens, hielden elkaar een spiegel voor en waren soms ook samen stil.”
Op andere momenten is de bezoeker aangewezen op de digitale versie van het Erasmusboek. Daarin komen de tekeningen ook prachtig tot hun recht door het licht van het beeldscherm. Meer dan in de ruimte/tijdschilderijen ervaar je in deze Erasmustekeningen de menselijke gevoelens. In veel tekeningen is de mens herkenbaar aanwezig. Handen, armen, een torso. Mieke de Haan weet met enkele lijnen en vormen de mens als een emotioneel wezen neer te zetten. Haar gesprek met Erasmus gaat vooral over kwetsbaarheid, verlangen naar vriendschap of meer. Vaak kolkt het. De lijnen en kleuren stromen over het papier. Dan ervaart ook de toeschouwer het plezier dat de twee samen gehad hebben. Maar soms is het klein en ingetogen. Zie je slechts zwarte lijnen omgeven door heel veel wit, of juist zwart. Ingetogen, maar indringende beelden.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij. Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbits noemt haar het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’. Tot maart toont hij haar in de eregallerij naast het echte Melkmeisje van Johannes Vermeer uit de zeventiende eeuw.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij van het Rijksmuseum. Het publiek verdringt zich voor het Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw van Johannes Vermeer.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij
Veel belangstelling is er echter niet voor het Hollands meisje aan het ontbijt uit 1755 van Jean-Étienne Liotard. Het publiek verdringt zich voor het echte Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw. Beide scheppingen van Johannes Vermeer sprankelen beduidend meer dan het ontbijtende meisje. Liotard schilderde haar bijna honderd jaar later in sobere kleuren bruin, groen en ecru. Een enkele bezoeker werpt wel een blik op de tekst op de muur naast haar. Die benadrukt het belang van het Hollands meisje aan het ontbijt. Toch neemt bijna niemand de moeite het ontbijtende meisje goed te bekijken.
Ode aan de eenvoud
Jean-Étienne Liotard schilderde het tafereeltje tijdens een verblijf in Nederland. Hij was opgeleid tot miniatuurschilder in zijn geboortestad Genève, maar had zijn naam gevestigd als portretschilder en tekenaar. Hij reisde heel Europa door om vorsten, hun familieleden en edellieden te portretteren. Na al die pracht en praal maakte de Hollandse soberheid indruk op Liotard. Met zijn Hollands meisje aan het ontbijt brengt hij een ode aan de eenvoud. Hij liet zich daarbij inspireren door het genretafereel. Dat was een uitvinding van de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Johannes Vermeer en Pieter de Hooch waren de meest vooraanstaande meesters in dit genre.
Pijnlijk netjes
Wellicht heeft Liotard schilderijen van Vermeer gezien. Net als Vermeer beeldt hij het meisje af volledig geconcentreerd op de handeling die ze verricht. Haar rechterhand aan het kraantje van de koffiekan. De jurk met een smal lijfje en wijde rok en vooral het mutsje, maken duidelijk hoe, bijna pijnlijk, netjes, deze jonge vrouw en haar huiselijke omgeving zijn. Geen kruimeltje of vlekje is er op het glanzend blauwe tafelblad te zien. Daardoor is het voor de hedendaagse toeschouwer bijna allemaal te netjes. Het ontbijtende meisje is te stijfjes om zomaar even bij aan te schuiven. Daar zit het grote verschil met de meiden van Vermeer. Die trekken je aan al gaan ze helemaal op in wat ze doen. Het echte Melkmeisje heeft power! Daar kan het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’ niet tegenop. Daarom blijft het Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in de eregallerij.
Het schilderij was de eerste grote aankoop van Dibbits als directeur van het Rijksmuseum. In december 2016 nam het Rijksmuseum het Hollands meisje aan het ontbijt over van een Britse adellijke familie.
