recensie Uiterste dagen van Ferdinand Lankamp 
Uiterste dagen 
Ferdinand Lankamp 
Uitgeverij Atlas Contact 
Amsterdam/Antwerpen
€ 19,99
***

In Uiterste dagen wint de verhalenverteller het van de historicus. Auteur Ferdinand Lankamp, historicus en redacteur, heeft weinig woorden nodig om een sfeervol beeld te scheppen van het harde boerenbestaan van Edvard Haga in het winterse Finland. Eveneens fraai is hoe hij stukje bij beetje invulling geeft aan het karakter van Haga. Die gaat in 1940 als de Russen Finland zijn binnengevallen, opnieuw zijn land een dienst bewijzen: een paardentransport, inclusief zijn eigen paard, begeleiden naar het front.

Twee verhalen naast elkaar

Maar in Uiterste dagen lopen twee verhalen. Naast dat over Haga is er ook het verhaal van een ik-figuur over zijn zoektocht naar zijn Finse overgrootvader, Edvard Haga. Aanvankelijk lijkt dit tweede verhaal slechts een hinderlijke onderbreking. Je wil zo snel mogelijk door met dat van Haga. Een noeste werker met oog voor de moderne tijd, maar diep geworteld in zijn cultuur, geschiedenis en het christelijk geloof. Hij is een nazaat van de Zweden die in de dertiende eeuw Finland veroverden, christelijk maakten en toevoegden aan het Zweedse koninkrijk.

Finse burgeroorlog en de Witte terreur

In de Finse burgeroorlog tussen ‘roden’ en ‘witten’ in 1918 stond Haga aan de kant van de ‘witten’. Vooral uit vrees dat de ‘roden’ de net uitgeroepen Finse onafhankelijkheid zouden opgeven om Finland weer aan te sluiten bij het bolsjewistische Rusland. De ‘witten’ wonnen, waarna een terreur volgde tegen iedereen die van sympathie voor ‘rood’ werd verdacht. Haga was daar getuige van: “We deden Gods werk.”

Feiten en fictie lopen in elkaar over

Gaande weg wordt het verhaal van de ik-figuur boeiender. Hij is inmiddels historicus, en worstelt met een gebrek aan informatie. En hoe die schaarse historische feiten tot een historisch verhaal over zijn overgrootvader te maken? Hij ontkomt er niet aan feiten en fictie in elkaar over te laten lopen. Voor hem is dat problematisch. Hij durft het verhaal niet aan zijn oma te laten lezen, bang dat hij onrecht doet aan haar vader.

Uiterste dagen

Voor de lezer maakt het eigenlijk niet uit wat historisch klopt en wat verzonnen is. Immers Uiterste dagen is een roman over een boeiende Edvard Haga tegen de achtergrond van de ‘uiterste dagen’ van de hier nauwelijks bekende geschiedenis van Finland. En dat lijkt me meer dan voldoende. Lankamp had het eigen verhaal in deze roman mogen weglaten. Voor historici en historieschrijvers is dat verhaal wel interessant, maar dan als essay. In Uiterste dagen wint de verhalenverteller het van de historicus.

Meer recensies over literatuur:De Macht van Naomi Alderman