Moderne onderzoekstechnieken laten zien dat Johannes Vermeer wimpers schilderde op het gezicht van het Meisje met de parel
Johannes Vermeer schilderde wel wimpers en wenkbrauwen op het gezicht van het Meisje met de parel. Nu zijn die met het blote oog niet meer te zien, maar hedendaagse onderzoekstechnieken tonen aan dat de haartjes er wel waren. Vermeer schilderde ze heel miniscuul met een fijn penseeltje. Die weinige verf is verdwenen in de loop van de ongeveer 350 jaar die zijn verstreken.
Alles weten over het Meisje met de parel en alle andere vrouwen die Johannes Vermeer schilderde, lees De meiden van Vermeer achterna.
Een groen gordijn
Twee jaar geleden werd het schilderij in het Mauritshuis onderworpen aan de modernste ondezoekstechnieken. Meteen werd toen al duidelijk dat de huidige zwarte achtergrond door Vermeer als groen werd geschilderd. Maar dat groen is veranderd in een vaal zwart in de loop der tijd. Uit verder onderzoek blijkt nu dat de achtergrond een groen gordijn moet zijn geweest.
Het meisje met de rode hoed
Deze ontdekkingen maken dat het Meisje met de parel meer lijkt op andere schilderijen van Vermeer. Het meeste nog op het Meisje met de rode hoed. Dat schilderij bevindt zich in Washington en is het meest raadselachtige uit het hele oeuvre van Vermeer. Ook op dit schilderij kijkt een meisje over haar schouder naar ons. Destijds dus naar de schilder. Op haar hoofd draagt ze een weelderige baret van een intens rood fluweel. Of zijn het veren? Maar de meest prangende vraag is of het wel een meisje is.? Het sensuele gezicht heeft androgyne trekken! Ze zit, gekleed in een veel te grote blauwe mantel, voor een groen gordijn, of wandtapijt met een oosters ogend motief.
Het meisje met de rode hoed, het meest intrigerende schilderij van Johannes Vermeer, te zien in Washington, VS.
Het meisje met de parel in de schijnwerper. Het beroemdste schilderij van Johannes Vermeer wordt opnieuw onderzocht. Hoe schilderde Vermeer Het meisje met de parel? Welke materialen gebruikte hij? Op deze vragen verwacht het Mauritshuis antwoord te krijgen. Lees verder Het meisje met de parel in de schijnwerper→
‘De muziekles’ van Johannes Vermeer, de Vermeer met een foutje, is even terug in Nederland. De Engelse koningin leent het schilderij uit, samen met andere Hollandse meesters uit haar collectie, aan het Mauritshuis voor de tentoonstelling ‘Hollanders in huis – Vermeer en tijdgenoten uit de Britse Royal Collection’.
Met de schilderijen kwam ook de Hertogin van Cambridge, bekender als hertogin Kate, of kortweg Kate, gistermiddag 11 oktober op bezoek. Zij studeerde kunstgeschiedenis aan de University of St Andrews. Of zij het foutje van Vermeer ook heeft opgemerkt? Meestal kijken mensen er overheen.
Vermeer schilderde ‘De muziekles’ rond 1660-1663, ongeveer halverwege zijn carrière. In een kamer waarin zacht daglicht valt door glas-in-loodramen, speelt een vrouw op een virginaal, voorloper van het klavecimbel. Een jonge man, eveneens fraai gekleed, luistert aandachtig naar de muziek met een arm losjes op het instrument leunend. Het tafereel ademt een en al harmonie uit. Vrouw en man zijn ongetwijfeld geliefden. De muziek verbindt hen. Op het virginaal staat MVSICA LETITIAE CO[ME]S MEDICINA DOLOR[VM], ofwel ‘muziek is een metgezel van vreugde, een medicijn tegen verdriet’.
Gefronste wenkbrauwen, rimpels in het voorhoofd, verbaasd kijkt Huygh Voskuyl over zijn schouder je indringend aan. Dit zelfportret uit ongeveer 1638 oogt als een selfie uit de Gouden Eeuw. Het is het beeldmerk van Hollandse Zelfportretten – Selfies uit de Gouden Eeuw. Een verrassende tentoonstelling die uitnodigt om ook in de spiegel te kijken en om selfies te maken. Te zien tot 4 januari 2016 in het Mauritshuis, Den Haag.
Zelfportet / selfie van Huygh Voskuyl uit 1638, beeldmerk van Selfies uit de Gouden Eeuw foto / collectie Mauritshuis, Den Haag
Conservator van het Mauritshuis, Ariane van Suchtelen, haast zich om te benadrukken dat de selfies uit de Gouden Eeuw wel iets anders zijn dan die van nu. Het schilderen van een zelfportret vergde immers veel meer vakmanschap en tijd dan het maken van een selfie met de smartphone. Maar de bedoeling van de makers is dezelfde: jezelf promoten! De selfie uit de zeventiende eeuw was vaak het visitekaartje van de schilder.
Selfies om jezelf te profileren
Nooit eerder was er een tentoonstelling over zelfportretten uit de zeventiende eeuw, terwijl die toch illustratief zijn voor de Hollandse schilderkunst. De opkomst van de selfie kwam voort uit de enorme vlucht die de schilderkunst hier nam. In de beginjaren van de Republiek gingen de kunstschilders voor de markt produceren. Elders in Europa waren het nog altijd alleen het handjevol rijke aristocraten die opdrachten verstrekten aan enkele kunstschilders. In Holland ging iedereen schilderijen kopen en velen, met meer of minder talent, voedden die markt met hun schilderkunst. Om je te onderscheiden, moest je jezelf profileren. Het zelfportret was daartoe een geëigend middel.
‘Vondst uit eigen collectie’
Of dat Huygh Pietersz Voskuyl (1591-665) destijds lukte met zijn zelfportret, weten we niet. Maar in ieder geval heeft zijn selfie zo’n 377 jaar later succes. Zijn zelfportret is het beeldmerk van de tentoonstelling. Van Suchtelen noemt het schilderij ‘een vondst uit eigen collectie’. Want wie had ooit van Voskuyl gehoord? Er zijn nauwelijks schilderijen van hem bekend en van zijn leven weten we ook nauwelijks meer dan dat hij in Amsterdam werd geboren en er stierf. Een fraai detail in het zelfportret maakt duidelijk dat Voskuyl in zijn tijd meetelde. Nadrukkelijk schilderde hij ook het familiewapen, een kruis met onderaan een driehoek, dat blijkbaar geborduurd was op de witte strik met kant die hij draagt. De Voskuyls waren een familie met traditie.
Nerfstructuur
Hij mag dan nu onbekend zijn, het zelfportret toont de bijzondere kwaliteit van Voskuyl . De spontane uitdrukking van zijn gezicht, omzoomd door halflange donkerbruine haren die onder een stoffen muts uit pieken, is even verrassend als natuurlijk. De achtergrond is heel opmerkelijk: een houten wand waarvan Voskuyl de nerfstructuur heel realsitisch weergaf. Zo’n houten achtergrond zie je bijna nooit op schilderijen uit de zeventiende eeuw.
Oog in oog met de schilder
Zelfportretten bekijken, is letterlijk oog in oog staan met de schilder. Dat gevoel van intimiteit versterkt de tentoonstelling door tegenover de zelfportretten spiegels te plaatsen waardoor je in spiegelbeeld jezelf met de kunstenaar ziet. Zo’n uniek moment wil je natuurlijk delen met al je vrienden en volgers op de social media. Een selfie is snel gemaakt, maar de spiegels zorgen er ook voor dat je je even bewust bent, hoe je er zelf uitziet. Wil ik net zo verbaasd kijken als Huygh?
