Tag archieven: Rijksmuseum

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij. Rijksmuseumdirecteur Taco Dibbits noemt haar het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’. Tot maart toont hij haar in de eregallerij naast het echte Melkmeisje van Johannes Vermeer uit de zeventiende eeuw.

Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in de eregallerij van het Rijksmuseum. Het publiek verdringt zich voor het Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw van Johannes Vermeer.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij van het Rijksmuseum. Het publiek verdringt zich voor het Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw van Johannes Vermeer.
Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in eregallerij

Veel belangstelling is er echter niet voor het Hollands meisje aan het ontbijt uit 1755 van Jean-Étienne Liotard. Het publiek verdringt zich voor het echte Melkmeisje en de Lezende vrouw in het blauw. Beide scheppingen van Johannes Vermeer sprankelen beduidend meer dan het ontbijtende meisje. Liotard schilderde haar bijna honderd jaar later in sobere kleuren bruin, groen en ecru. Een enkele bezoeker werpt wel een blik op de tekst op de muur naast haar. Die benadrukt het belang van het Hollands meisje aan het ontbijt. Toch neemt bijna niemand de moeite het ontbijtende meisje goed te bekijken.

Ode aan de eenvoud

Jean-Étienne Liotard schilderde het tafereeltje tijdens een verblijf in Nederland. Hij was opgeleid tot miniatuurschilder in zijn geboortestad Genève, maar had zijn naam gevestigd als portretschilder en tekenaar. Hij reisde heel Europa door om vorsten, hun familieleden en edellieden te portretteren. Na al die pracht en praal maakte de Hollandse soberheid indruk op Liotard. Met zijn Hollands meisje aan het ontbijt brengt hij een ode aan de eenvoud. Hij liet zich daarbij inspireren door het genretafereel. Dat was een uitvinding van de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Johannes Vermeer en Pieter de Hooch waren de meest vooraanstaande meesters in dit genre.

Pijnlijk netjes

Wellicht heeft Liotard schilderijen van Vermeer gezien. Net als Vermeer beeldt hij het meisje af volledig geconcentreerd op de handeling die ze verricht. Haar rechterhand aan het kraantje van de koffiekan. De jurk met een smal lijfje en wijde rok en vooral het mutsje, maken duidelijk hoe, bijna pijnlijk, netjes, deze jonge vrouw en haar huiselijke omgeving zijn. Geen kruimeltje of vlekje is er op het glanzend blauwe tafelblad te zien. Daardoor is het voor de hedendaagse toeschouwer bijna allemaal te netjes. Het ontbijtende meisje is te stijfjes om zomaar even bij aan te schuiven. Daar zit het grote verschil met de meiden van Vermeer. Die trekken je aan al gaan ze helemaal op in wat ze doen. Het echte Melkmeisje heeft power! Daar kan het ‘Melkmeisje van de achttiende eeuw’ niet tegenop. Daarom blijft het Hollands meisje aan het ontbijt eenzaam in de eregallerij.

Check De meiden van Vermeer achterna

Meer over Hollands meisje aan het ontbijt

Eerste aankoop Dibbets

Het schilderij was de eerste grote aankoop van Dibbits als directeur van het Rijksmuseum. In december 2016 nam het Rijksmuseum het Hollands meisje aan het ontbijt over van een Britse adellijke familie.

Stapels goudstukken voor De Nachtwacht van de 16e eeuw

De Nachtwacht van de 16e eeuw helemaal bedekt met goud. Stapels goudstukken! De keizer van het Heilige Roomse Rijk, Rudolf II, bood in 1602 zoveel goudstukken als nodig om Het Laatste Oordeel dat Lucas van Leyden schilderde in 1526-1527, te bedekken. Hoeveel stapels goudstukken dat zijn geweest? Dat laat zich raden. Het drieluik heeft de imponerende afmetingen van 4,3 meter breed bij 3 meter hoog. Maar het stadsbestuur van Leiden zwichtte niet voor het grote geld. Het schilderij bleef in Leiden.

De Nachtwacht van de zestiende eeuw, Het laatste oordeel van Lucas van Leyden, waarvoor stapels goudstukken zijn geboden door de keizer Rudolf II van het Heilig Roomse Rijk in 1602
De Nachtwacht van de zestiende eeuw, Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden, waarvoor stapels goudstukken zijn geboden, komt aan in de eregalerij van het Rijksmuseum eind augustus 2016.
Foto: Olivier Middendorp
Met stapels goudstukken bedekt

Deze geschiedenis over de waarde van kunst doet modern aan. Het is goed te realiseren dat ook in het verre verleden beseft werd dat de waarde van kunst niet altijd in geld is uit te drukken. Zeker in 2016. Het jaar waarin de Nederlandse staat de helft van de 160 euro neerlegt voor de aankoop van twee Rembrandts.

Goud of kunst

In Leiden had men al vroeg in de gaten dat het werk van stadsgenoot Lucas van Leyden een unieke waarde had. Van Leyden had immers grote invloed op de ontwikkeling van de kunst. Toch was de verleiding van het goud groot. Net als nu ijverden echter kunstenaars en intellectuelen voor het behoud van het unieke schilderij van Lucas van Leiden. De schrijver van het toonaangevende boek over schilderkunst, Carel van Mander,  betoogde dat de waarde van dit Laatste Oordeel ver uit steeg boven die van de stapels goudstukken.

Lees verder Stapels goudstukken voor De Nachtwacht van de 16e eeuw

De Nachtwacht van de zestiende eeuw

De  Nachtwacht van de zestiende eeuw is Het Laatste Oordeel dat Lucas van Leyden in 1526-1527 schilderde als altaarstuk voor de Pieterskerk in Leiden. Volgens kunsthistorici is het belang van dit schilderij voor de kunstgeschiedenis gelijk aan de Nachtwacht van Rembrandt een eeuw later.

De Nachtwacht van de zestiende eeuw: het drieluik met het Laatste Oordeel geschilderd door Lucas van Leyden in 1526-1527 is nu te zien in de eregalerij van het Rijksmuseum Amsterdam.
De Nachtwacht van de zestiende eeuw, het drieluik met het Laatste Oordeel geschilderd door Lucas van Leyden in 1526-1527 is nu te zien in de eregalerij van het Rijksmuseum Amsterdam.

De Nachtwacht van de zestiende eeuw

Aan de heldere  en kleurrijke voorstelling van de Dag des Oordeels van Lucas van Leyden loop je niet snel voorbij. Het schilderij met de imponerende afmetingen van 4,3 meter breed bij 3 meter hoog wemelt van de naakten.  Toch genieten schilderij en schilder bij lange na niet de bekendheid van Rembrandt en zijn Nachtwacht van ruim een eeuw later. Daarin komt echter verandering nu dit drieluik voor twee jaar staat opgesteld in de eregalerij van het Rijksmuseum Amsterdam. Museum De Lakenhal in Leiden leent Het Laatste Oordeel uit omdat het museum twee jaar dichtgaat voor renovatie en uitbreiding.

Wegbereider renaissance

De directeuren van beide musea zijn opgetogen over deze samenwerking. Taco Dibbits van het Rijksmuseum onderstreept het belang van Het Laatste Oordeel. “De invloed van Van Leyden op de kunstgeschiedenis is gelijk aan die van Rembrandt. Van Leyden is met Albrecht Dürer de wegbereider van de renaissance in het noorden van Europa.” Meta Knol, directeur van De Lakenhal, wijst erop dat Het Laatste Oordeel met gemak de concurrentie aan kan met de andere topstukken in de eregalerij. “Het is een sprankelend kunstwerk door de lichte, heldere kleuren dat met de vele naakten en gepersonifceerde gezichten heel gewaagd en vernieuwend is.”

Lees verder De Nachtwacht van de zestiende eeuw